میدیاو حیزب و دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن
حیکمەت هەڵەبجەیی
ڕەنگە هیچ پێویست نەبێت بڵێین: میدیاو بیرو بۆچونی حیزبەکان و دەستەڵات، لەیەک جیاناکرێنەوە؛ چ لە کوردستان، چ لە جیهان. بۆ ڕوونکردنەوەی هەر سەرە داوێکش لە کۆمەڵگادا، تەنها پێویستمان بە تێڕوانینی مێژوویی تاقیگەیی هەیە. مێژوو گێڕانەوەی ئەفسانەو داستان و چیرۆکی دەماو دەم نیە، بەڵکو دەرخستن و شیکردنەوەی دیاردە ماتریالیستیەکان و ڕووداوە واقیعیەکانی کۆمەڵە، ئەو دیاردانەی لە ململانێ و بەیەکدادانە چینایەتیەکانەوە سەرچاوە ئەگرێت. ماتریالی هەموو باسەکانمان، لەمێژوویەکی ماتریالیستیەوە ئەخرێتە سەر بەڕە. ئەڵبەتە مێژووش دوو جۆر گێرانەوە، دوو شێوە لێدوانی هەیە. یەکەمیان دیدی بەچاوبینراوی دیاردەکانە کە تەواو لەگەڵ ئایدیا پڕوپووچەکانی حیزبەکان و دەستەڵاتدا دەگوونجێت، ئەمەش هەمیشەو لە هەموو سەردەمێکدا، پەردەپۆش کردن و شاردنەوەو داتاشینی ئایدیاو دەرخستنیەتی لە روانگەی بەرژەوەندیی دەستەڵات خۆیەوە. دیدی دووهەم، دەرخستنی ڕاستیی ڕووداوەکانە کە دەرئەنجامی پشکنین و لێکۆڵینەوەی تاقیگەییە. واتە ئەم جۆرە دەستنیشان کردنە، نە تێڕوانینێکی ئاینییەو نە تێڕامانی فەلسەفی، بەڵکو، بە دروستی، دەرئەنجامگیریەکە لە پرۆسەو گەشەی ناکۆکی و پێکدادان و ڕووبەڕووبوونەوە چینایەتیەکانی قۆناغە جیاوازەکانی گەشەی هێزە بەرهەمهێنەرەکان و ناکۆکیەکانی لەگەڵ پەیوەندیەکانی بەرهەمهێناندا.
لە هەر وڵات و هەرێمێک بڕوانین لە جیهاندا، ئەوە بەدی دەکەین کە هەریەکە بۆ خۆی، دەوڵەت، یان دەسەڵاتێکی سیاسی لەپشتەوەیەو لە هەموو شوێنێکش ئەو دەسەڵاتە، دەکەوێتە سەروو کۆمەڵگاوە، لەوەش زیاتر، دەوڵەت هەمیشە ئامێرێک بووە بۆ چاودێری کردنی ئەو پێکهاتە کۆمەڵایەتیانەی بەشداریی ڕاستەوخۆ لە بەرهەم هێناندا دەکەن. دەوڵەت وەک مۆتەکە، وەک مارێک، ئاڵاوە بە ملی کۆمەڵداو شۆڕبۆتەوە بەناو هەمو پێکهاتەکانیدا . واتە مرۆڤ لە کۆمەڵگادا دابەش بووە بە دوو لایەن، ئیتر خەڵکی ئاگادار بن لەمە یاننا. ئەو دابەش بوونە بنچینەی بارو گوزەرانی ڕۆژانەو بژێوی و کارو هەڵسوکەوتی تاکەکان دیاری دەکات. ئەڵبەتە ئەمە وورد کردنەوەیە، بەڵام لە کۆی گشتی و بە دەستەجەمعی، ئەمە لە شێوەی چین و توێژدا دەرئەکەوێت، کە هەموویان ئەڕژێنە دوو جەرەیانەوە. یەکێکیان لایەنی خەبات و تێکۆشانە دژی دەوڵەت و دامودەستگای دەستەڵاتی سیاسی. دووهەمیان دەوڵەت خۆیەتی کە گەورەترین ڕێکخراوە بۆ ڕێکخستنی سیاسیی کۆمەڵ و پارێزگاری کردنی ئەم پەیوەندیی بەرهەمهێنانەی کۆیلەی کاری پێوە بەستراوە. هەر لەوێشەوە ئەوە دەبینین کە شەڕ دژی دەوڵەت؛ شەڕە دژی هەموو سەروەرێتی و دەستەڵاتدارێتیەک بەسەر کۆمەڵدا. ئەم ڕێکخراوە زەبەلاحە سیاسیە بیرۆکراسیە مشەخۆرە، هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵی بەستووە بە خۆیەوە، بۆیە تاک؛ بوونە ئینسانیەکەی خۆی وون دەکات، کۆمەڵگایەک کە لەسەر دابەشبوونێکی مەحکەمی کاری کۆمەڵایەتی، پێناسەیەکی سیاسی، یان چینایەتی دەداتە تاک. وە ئیتر ئەو کۆمەڵگایەش وەک سەر خان و ژێر خانێک دەناسێنن و جارێکی تریش بەو ناوەوە، کۆمەڵ لە ناو خۆیدا دابەش دەکەنەوە بە دوو کیانی سەربەخۆ لە یەکتر: ئابووری (ژێرخان)، دەوڵەت (سەرخان)، سەرخانیش پێکهاتووە لە ئایدیاو میدیاو تێکڕای ئەو چەنەبازی و چەلەحانێیانەی حیزبەکان و دەسەڵات و میدیاکانیان ئەیدەن بە گوێی خەڵکیدا، ئەمانەش خۆیان هیچ نین، دەربڕی ئابووریەک نەبێت کە دابەشبوونی کاری جەستەیی و زیهنی تیایا سەروەرە، ئەو دابەشبوونەی دینەمۆی سەدان ئایدیای برجوازیی پڕوپووچە. ئەم خانەبەند کردنە خۆی بۆ خۆی، بیانووی دەیان جۆری ئەو ئایدیایانەن کە لەلایەک، میدیا لە سەری ئەژی، لەلایەکی تریشەوە، سەرچاوەی ئەو فەلسەفە سیاسیەیە کە هەروەک دەوڵەت خۆی، ژیانی تاک نابینێت لە پەیوەندیدا نەبێت بە دەوڵەتێکی نیشتمانی و نەتەوەییەوە. ئەمە لە کاتێکا ئەم سەرخان و ژێرخانە، واتە ئابووری و دەسەڵاتی سیاسی، یەک جەستە، یەک کۆمەڵ، پێکدەهێنن. هەردووکیان لە سێبەری شێوازێکی مێژوویی بەرهەمهێناندا، تەواوکەری یەکترن، گەر ئابووری جەستەی دەستەڵات بێت؛ ئایدیاو میدیا، رۆحمەکەیەتی. میدیا بۆ خۆی هیچ نیە بەشێک نەبێت لە دەستەڵاتی سەرمایە، هەمیشەو هەموو کات، وە لە هەموو شوێنێکش، هەر خەریکی چەلەحانێ و سیمینارو پروپاگەندەو جوان کردنی دەموچاوە ترسناکەکەی دەسەڵات و ناساندنی تاکن وەک هاوڵاتی. ئەوەتا بە بەرچاومانەوە، حیزب و دەسەڵات و میدیاکانیان لە کوردستاندا، هەروەک هەموو وڵاتانی تر، هیچیان نیە پێشکەشی گوێگرەکانیانی بکەن جگە لە هەواڵە چەواشەکارەکان، هەموو ڕۆژێکش، بە مەبەستی چاندنی وەهمەکانیان لە سەرماندا، هەر ئەوەی دوێنێ ئەدەنەوە بەگوێمانداو هەمووشیان، هەر لە دیدی فەلسەفە سیاسیەکەی دەوڵەتەوە، وای ڕادەگەیەنن کە گوایە ئەوان نوێنەری هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵن بەبێ جیاوازی. لە لای میدیا، هەروەک حیزب و دەوڵەت، کۆمەڵ یەک جەستەی یەکگرتووی بێ ناکۆکیە، یەک بەرژەوەدنییش هەمووان دەبەستێتەوە بە یەکەوە: بەرژەوەندیی نەتەوەو نیشتمان. بەڵام ئەو زۆرینەیە زۆر شارەزای ئەم میدیاو حیزب و دەسەڵاتەن. وە لەکاتێکا ئامانجی میدیاو حیزب و دەسەڵات هیچ نیە درۆو شاردنەوەی ڕاستیەکان و پەردەپۆشکردنیان نەبێت، هەر لەو کاتەدا، خەباتی کارگەران بەردەوامە، گەرچی بەهۆی ئۆپۆزیسیۆنێکی ساختەچیەوە کە بەشێکە لە دەسەڵات، گەلێجار پاشەکشەکان بەخێرایی دووبارە دەبنەوە، بەڵام ڕۆحی شۆڕشگیریی، وەک دەرئەنجامی بارودۆخی ژیانێکی کولەمەرگیی جەماوەرێکی زۆر، هەر مەڵاس دەخوات و لە هەلی مێژوویی خۆی دەگەڕێت. وە لەلای جەماوەری ڕوش و ڕووت گەلێ ئاشکرایە، ئەم میدیاو حیزبانە لە کوردستاندا، چارەنووسیان بەستراوە بە بەرژەوەندیی سەنترالیزمی جیهانیەوە، واتە زلهێزەکان. گەر جیهانیش بە زلهێزو بە ووڵاتانی تازەگەشەکردووەوە دەریایەک بن، ئەوا ئەم حیزبۆکەو لایەنە سیاسیانەش، بە ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵاتدارانەوە، جۆگەیەکن و ئەڕژێنەوە هەمان دەریاوە. ڕەوتی مێژوویی پرۆلیتاریا و فیکرە شۆڕشگێریەکەی ئەو چینەش لە بەردەوام بوونیدا، زیاترش سروشتی بۆگەن و کۆنەپەرستانەی ئەو ئایدیاو چەلەحانێ حیزبیانە دەرئەخات کە هەموومانی کاس کردووە. ڕۆژانەش دەبینین، مێژووی ئەم ۳٠ ساڵەی دوایی، ڕووخساری برجوازیانەی ئەم حیزبانەو میدیاکانیان، ئیتر لە دەسەڵاتدا بن یان لە دەرەوەی، تا دێت ئاشکرا تر دەبێت. ئەمەش بەردەوام، هەموو هەڵس و کەوت و کارو کاردانەوەکانی زۆرینەی خەڵکی کوردستانی گۆڕیوە بەرامبەر حیزب و میدیاو دەسەڵاتەکەیان. هەر ئەو سکەیەی ئەوان لەسەری ڕۆشتوون، مێژوو بۆتە شایەد حاڵی کە هیچ نیە جگە لە زنجیرەیەک لە گەندەڵکاریی و سەرکوتکردن و زەبروزەنگ بەرامبەر جەماوەرێکی بێ دەرەتان. ئەو مێژووەش لە بزووتنەوە فراوانە جەماوەریەکاندا، ئەو شایەد حاڵەیە. ئەوە مێژووە دەریئەخات، ژیان و گوزەرانی خەڵکی، بە چەلەحانێی میدیا و ئایدیای ڕۆشنبیران و سیاسیەکان چاک نابێت. ئەو حیزبەشی خۆی وەک دۆستی میللەت نیشانداوە، هیچ نەبووە بەشێک نەبێت لە دەستەڵاتێکی چەوسێنەر. هەر ئەمەش وا دەکات کە دیدی میللەت پێش ۳٠ ساڵ لەمەوبەر، هەمان دیدی ئەمڕۆ نەبێت کە دەوڵەمەندتر بووە بە تاقیکردنەوەکانی ڕۆژانەی ژیانە سەخت و پڕ لە مەینەتیەکەی، وانە مێژووییەکانش دەریانخست ئەم حیزبانە هیچ نەبوون بازرگانی سیاسی نەبێت، میدیاکانیان هیچ نین دەهۆڵژەنی سیستمە قەیراناویەکەیان نەبێت، دەسەڵاتەکەشیان هیچ نیە، کۆمەڵە مشەخۆرێکی تاڵانچی نەبێت. جا، واوەیلا! ئەگەر ئەمە حاڵەکە بێت، ئەوا گومانی تێدا نیە کە ئەو حاڵەتە هەر خۆی، ئاگرخۆشکەری جەنگێکی کۆمەڵایەتی فراوانترە. وە هەر ژیانی واقیعی و تاقیکردنەوەکانی، ئەو وانەیەش کورت دەکەنەوە کە چەوساوەکانی میللەت، ئەو زۆرینەیەی مەحروم کراون لە گرنگترینی پێداویستیەکانی ژیانی ڕۆژانەو دەستێکی زاڵ هەژارترو بێکار تریان دەکات، هەموو بەرهەڵستی وخۆگری و پاڵەوانێتیەکیان شکست دێنێت ئەگەر ئەو زۆرینەیە ڕێگەچارەیەک نەدۆزنەوە بۆ برەودان بە بزووتنەوەکەیان، ئەو ڕێگەچارەیەش هەر تەنها یەکێتی چینایەتیەو بەس. هەر ئەو یەکێتیە لاوازەشە کە گەلێک لە حیزبەکانی خستۆتە ناکۆکیەکی ناوخۆیی قووڵەوە، وەک یەکێتی، گۆڕان، ئیسلامیەکان، وە تەنانەت پارتییش. ئەمەش نیشانەی بۆگەن بوونی ئەو حیزبانەیە. لە هەموو سەردە شۆڕشگێریەکاندا، کۆسپی یەکەمی بەردەم کارگەران، نەبوونی یەکێتی چینایەتی بووە کە دەرفەتی بەردەم حیزبەکانی فراوان کردووە بۆ گرتنەدەستی جڵەوی جەماوەرو ئاراستەکردنیان بە ئامانجی وەدیهێنانی مەرامە سیاسیەکانی خۆیان. ژیان وا دەڕوات کە چیتر خەڵکی چەوساوە، بە زوڕنای ئەو حیزبانە هەڵناپەڕێت، ئەمە ئەگەرچی بەردەوام میدیاکانی ئەو حیزبانە، پروپاگەندەکانیان بەهێزتر دەکەن بە ئامانجی شێواندنی سروشتی ململانێکان. هەرچەندە ئەوان خۆیان باش ئەزانن چیان کێڵاوە، خەبات و نارەزایی خەڵکی چەوساوەش، هەمیشە وەلامێکی پڕاوپرە بەو میدیا درۆزنانەی هیچ ناکەن برەودان نەبێت بە وتی وتی حیزبی و ئەزموونەکەی دەسەڵات کە هەمان ئەزموونی چەوساندنەوەیە. وە هەروەک چۆن دامودەزگای ئەمنی، سەرکوتکردنیان کردووە بە پیشە وەک سەرچاوەی ڕزق، ئا بەو جۆرە، میدیاکانش گەمژەکردنی خەڵکیان کردووە بە پیشە وەک سەرچاوەی ڕزق، ئەوەشی دیکەن، شەڕە لەگەڵ فیکری شۆڕشگیری، ئەو فیکرە پرۆلیتاریەی شان بەشانی قەیرانە ئابووریەکان، گەڕاوەتەوە سەر شانۆی مێژوو.
حیکمەت هەڵەبجەیی
ڕەنگە هیچ پێویست نەبێت بڵێین: میدیاو بیرو بۆچونی حیزبەکان و دەستەڵات، لەیەک جیاناکرێنەوە؛ چ لە کوردستان، چ لە جیهان. بۆ ڕوونکردنەوەی هەر سەرە داوێکش لە کۆمەڵگادا، تەنها پێویستمان بە تێڕوانینی مێژوویی تاقیگەیی هەیە. مێژوو گێڕانەوەی ئەفسانەو داستان و چیرۆکی دەماو دەم نیە، بەڵکو دەرخستن و شیکردنەوەی دیاردە ماتریالیستیەکان و ڕووداوە واقیعیەکانی کۆمەڵە، ئەو دیاردانەی لە ململانێ و بەیەکدادانە چینایەتیەکانەوە سەرچاوە ئەگرێت. ماتریالی هەموو باسەکانمان، لەمێژوویەکی ماتریالیستیەوە ئەخرێتە سەر بەڕە. ئەڵبەتە مێژووش دوو جۆر گێرانەوە، دوو شێوە لێدوانی هەیە. یەکەمیان دیدی بەچاوبینراوی دیاردەکانە کە تەواو لەگەڵ ئایدیا پڕوپووچەکانی حیزبەکان و دەستەڵاتدا دەگوونجێت، ئەمەش هەمیشەو لە هەموو سەردەمێکدا، پەردەپۆش کردن و شاردنەوەو داتاشینی ئایدیاو دەرخستنیەتی لە روانگەی بەرژەوەندیی دەستەڵات خۆیەوە. دیدی دووهەم، دەرخستنی ڕاستیی ڕووداوەکانە کە دەرئەنجامی پشکنین و لێکۆڵینەوەی تاقیگەییە. واتە ئەم جۆرە دەستنیشان کردنە، نە تێڕوانینێکی ئاینییەو نە تێڕامانی فەلسەفی، بەڵکو، بە دروستی، دەرئەنجامگیریەکە لە پرۆسەو گەشەی ناکۆکی و پێکدادان و ڕووبەڕووبوونەوە چینایەتیەکانی قۆناغە جیاوازەکانی گەشەی هێزە بەرهەمهێنەرەکان و ناکۆکیەکانی لەگەڵ پەیوەندیەکانی بەرهەمهێناندا.
لە هەر وڵات و هەرێمێک بڕوانین لە جیهاندا، ئەوە بەدی دەکەین کە هەریەکە بۆ خۆی، دەوڵەت، یان دەسەڵاتێکی سیاسی لەپشتەوەیەو لە هەموو شوێنێکش ئەو دەسەڵاتە، دەکەوێتە سەروو کۆمەڵگاوە، لەوەش زیاتر، دەوڵەت هەمیشە ئامێرێک بووە بۆ چاودێری کردنی ئەو پێکهاتە کۆمەڵایەتیانەی بەشداریی ڕاستەوخۆ لە بەرهەم هێناندا دەکەن. دەوڵەت وەک مۆتەکە، وەک مارێک، ئاڵاوە بە ملی کۆمەڵداو شۆڕبۆتەوە بەناو هەمو پێکهاتەکانیدا . واتە مرۆڤ لە کۆمەڵگادا دابەش بووە بە دوو لایەن، ئیتر خەڵکی ئاگادار بن لەمە یاننا. ئەو دابەش بوونە بنچینەی بارو گوزەرانی ڕۆژانەو بژێوی و کارو هەڵسوکەوتی تاکەکان دیاری دەکات. ئەڵبەتە ئەمە وورد کردنەوەیە، بەڵام لە کۆی گشتی و بە دەستەجەمعی، ئەمە لە شێوەی چین و توێژدا دەرئەکەوێت، کە هەموویان ئەڕژێنە دوو جەرەیانەوە. یەکێکیان لایەنی خەبات و تێکۆشانە دژی دەوڵەت و دامودەستگای دەستەڵاتی سیاسی. دووهەمیان دەوڵەت خۆیەتی کە گەورەترین ڕێکخراوە بۆ ڕێکخستنی سیاسیی کۆمەڵ و پارێزگاری کردنی ئەم پەیوەندیی بەرهەمهێنانەی کۆیلەی کاری پێوە بەستراوە. هەر لەوێشەوە ئەوە دەبینین کە شەڕ دژی دەوڵەت؛ شەڕە دژی هەموو سەروەرێتی و دەستەڵاتدارێتیەک بەسەر کۆمەڵدا. ئەم ڕێکخراوە زەبەلاحە سیاسیە بیرۆکراسیە مشەخۆرە، هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵی بەستووە بە خۆیەوە، بۆیە تاک؛ بوونە ئینسانیەکەی خۆی وون دەکات، کۆمەڵگایەک کە لەسەر دابەشبوونێکی مەحکەمی کاری کۆمەڵایەتی، پێناسەیەکی سیاسی، یان چینایەتی دەداتە تاک. وە ئیتر ئەو کۆمەڵگایەش وەک سەر خان و ژێر خانێک دەناسێنن و جارێکی تریش بەو ناوەوە، کۆمەڵ لە ناو خۆیدا دابەش دەکەنەوە بە دوو کیانی سەربەخۆ لە یەکتر: ئابووری (ژێرخان)، دەوڵەت (سەرخان)، سەرخانیش پێکهاتووە لە ئایدیاو میدیاو تێکڕای ئەو چەنەبازی و چەلەحانێیانەی حیزبەکان و دەسەڵات و میدیاکانیان ئەیدەن بە گوێی خەڵکیدا، ئەمانەش خۆیان هیچ نین، دەربڕی ئابووریەک نەبێت کە دابەشبوونی کاری جەستەیی و زیهنی تیایا سەروەرە، ئەو دابەشبوونەی دینەمۆی سەدان ئایدیای برجوازیی پڕوپووچە. ئەم خانەبەند کردنە خۆی بۆ خۆی، بیانووی دەیان جۆری ئەو ئایدیایانەن کە لەلایەک، میدیا لە سەری ئەژی، لەلایەکی تریشەوە، سەرچاوەی ئەو فەلسەفە سیاسیەیە کە هەروەک دەوڵەت خۆی، ژیانی تاک نابینێت لە پەیوەندیدا نەبێت بە دەوڵەتێکی نیشتمانی و نەتەوەییەوە. ئەمە لە کاتێکا ئەم سەرخان و ژێرخانە، واتە ئابووری و دەسەڵاتی سیاسی، یەک جەستە، یەک کۆمەڵ، پێکدەهێنن. هەردووکیان لە سێبەری شێوازێکی مێژوویی بەرهەمهێناندا، تەواوکەری یەکترن، گەر ئابووری جەستەی دەستەڵات بێت؛ ئایدیاو میدیا، رۆحمەکەیەتی. میدیا بۆ خۆی هیچ نیە بەشێک نەبێت لە دەستەڵاتی سەرمایە، هەمیشەو هەموو کات، وە لە هەموو شوێنێکش، هەر خەریکی چەلەحانێ و سیمینارو پروپاگەندەو جوان کردنی دەموچاوە ترسناکەکەی دەسەڵات و ناساندنی تاکن وەک هاوڵاتی. ئەوەتا بە بەرچاومانەوە، حیزب و دەسەڵات و میدیاکانیان لە کوردستاندا، هەروەک هەموو وڵاتانی تر، هیچیان نیە پێشکەشی گوێگرەکانیانی بکەن جگە لە هەواڵە چەواشەکارەکان، هەموو ڕۆژێکش، بە مەبەستی چاندنی وەهمەکانیان لە سەرماندا، هەر ئەوەی دوێنێ ئەدەنەوە بەگوێمانداو هەمووشیان، هەر لە دیدی فەلسەفە سیاسیەکەی دەوڵەتەوە، وای ڕادەگەیەنن کە گوایە ئەوان نوێنەری هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵن بەبێ جیاوازی. لە لای میدیا، هەروەک حیزب و دەوڵەت، کۆمەڵ یەک جەستەی یەکگرتووی بێ ناکۆکیە، یەک بەرژەوەدنییش هەمووان دەبەستێتەوە بە یەکەوە: بەرژەوەندیی نەتەوەو نیشتمان. بەڵام ئەو زۆرینەیە زۆر شارەزای ئەم میدیاو حیزب و دەسەڵاتەن. وە لەکاتێکا ئامانجی میدیاو حیزب و دەسەڵات هیچ نیە درۆو شاردنەوەی ڕاستیەکان و پەردەپۆشکردنیان نەبێت، هەر لەو کاتەدا، خەباتی کارگەران بەردەوامە، گەرچی بەهۆی ئۆپۆزیسیۆنێکی ساختەچیەوە کە بەشێکە لە دەسەڵات، گەلێجار پاشەکشەکان بەخێرایی دووبارە دەبنەوە، بەڵام ڕۆحی شۆڕشگیریی، وەک دەرئەنجامی بارودۆخی ژیانێکی کولەمەرگیی جەماوەرێکی زۆر، هەر مەڵاس دەخوات و لە هەلی مێژوویی خۆی دەگەڕێت. وە لەلای جەماوەری ڕوش و ڕووت گەلێ ئاشکرایە، ئەم میدیاو حیزبانە لە کوردستاندا، چارەنووسیان بەستراوە بە بەرژەوەندیی سەنترالیزمی جیهانیەوە، واتە زلهێزەکان. گەر جیهانیش بە زلهێزو بە ووڵاتانی تازەگەشەکردووەوە دەریایەک بن، ئەوا ئەم حیزبۆکەو لایەنە سیاسیانەش، بە ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵاتدارانەوە، جۆگەیەکن و ئەڕژێنەوە هەمان دەریاوە. ڕەوتی مێژوویی پرۆلیتاریا و فیکرە شۆڕشگێریەکەی ئەو چینەش لە بەردەوام بوونیدا، زیاترش سروشتی بۆگەن و کۆنەپەرستانەی ئەو ئایدیاو چەلەحانێ حیزبیانە دەرئەخات کە هەموومانی کاس کردووە. ڕۆژانەش دەبینین، مێژووی ئەم ۳٠ ساڵەی دوایی، ڕووخساری برجوازیانەی ئەم حیزبانەو میدیاکانیان، ئیتر لە دەسەڵاتدا بن یان لە دەرەوەی، تا دێت ئاشکرا تر دەبێت. ئەمەش بەردەوام، هەموو هەڵس و کەوت و کارو کاردانەوەکانی زۆرینەی خەڵکی کوردستانی گۆڕیوە بەرامبەر حیزب و میدیاو دەسەڵاتەکەیان. هەر ئەو سکەیەی ئەوان لەسەری ڕۆشتوون، مێژوو بۆتە شایەد حاڵی کە هیچ نیە جگە لە زنجیرەیەک لە گەندەڵکاریی و سەرکوتکردن و زەبروزەنگ بەرامبەر جەماوەرێکی بێ دەرەتان. ئەو مێژووەش لە بزووتنەوە فراوانە جەماوەریەکاندا، ئەو شایەد حاڵەیە. ئەوە مێژووە دەریئەخات، ژیان و گوزەرانی خەڵکی، بە چەلەحانێی میدیا و ئایدیای ڕۆشنبیران و سیاسیەکان چاک نابێت. ئەو حیزبەشی خۆی وەک دۆستی میللەت نیشانداوە، هیچ نەبووە بەشێک نەبێت لە دەستەڵاتێکی چەوسێنەر. هەر ئەمەش وا دەکات کە دیدی میللەت پێش ۳٠ ساڵ لەمەوبەر، هەمان دیدی ئەمڕۆ نەبێت کە دەوڵەمەندتر بووە بە تاقیکردنەوەکانی ڕۆژانەی ژیانە سەخت و پڕ لە مەینەتیەکەی، وانە مێژووییەکانش دەریانخست ئەم حیزبانە هیچ نەبوون بازرگانی سیاسی نەبێت، میدیاکانیان هیچ نین دەهۆڵژەنی سیستمە قەیراناویەکەیان نەبێت، دەسەڵاتەکەشیان هیچ نیە، کۆمەڵە مشەخۆرێکی تاڵانچی نەبێت. جا، واوەیلا! ئەگەر ئەمە حاڵەکە بێت، ئەوا گومانی تێدا نیە کە ئەو حاڵەتە هەر خۆی، ئاگرخۆشکەری جەنگێکی کۆمەڵایەتی فراوانترە. وە هەر ژیانی واقیعی و تاقیکردنەوەکانی، ئەو وانەیەش کورت دەکەنەوە کە چەوساوەکانی میللەت، ئەو زۆرینەیەی مەحروم کراون لە گرنگترینی پێداویستیەکانی ژیانی ڕۆژانەو دەستێکی زاڵ هەژارترو بێکار تریان دەکات، هەموو بەرهەڵستی وخۆگری و پاڵەوانێتیەکیان شکست دێنێت ئەگەر ئەو زۆرینەیە ڕێگەچارەیەک نەدۆزنەوە بۆ برەودان بە بزووتنەوەکەیان، ئەو ڕێگەچارەیەش هەر تەنها یەکێتی چینایەتیەو بەس. هەر ئەو یەکێتیە لاوازەشە کە گەلێک لە حیزبەکانی خستۆتە ناکۆکیەکی ناوخۆیی قووڵەوە، وەک یەکێتی، گۆڕان، ئیسلامیەکان، وە تەنانەت پارتییش. ئەمەش نیشانەی بۆگەن بوونی ئەو حیزبانەیە. لە هەموو سەردە شۆڕشگێریەکاندا، کۆسپی یەکەمی بەردەم کارگەران، نەبوونی یەکێتی چینایەتی بووە کە دەرفەتی بەردەم حیزبەکانی فراوان کردووە بۆ گرتنەدەستی جڵەوی جەماوەرو ئاراستەکردنیان بە ئامانجی وەدیهێنانی مەرامە سیاسیەکانی خۆیان. ژیان وا دەڕوات کە چیتر خەڵکی چەوساوە، بە زوڕنای ئەو حیزبانە هەڵناپەڕێت، ئەمە ئەگەرچی بەردەوام میدیاکانی ئەو حیزبانە، پروپاگەندەکانیان بەهێزتر دەکەن بە ئامانجی شێواندنی سروشتی ململانێکان. هەرچەندە ئەوان خۆیان باش ئەزانن چیان کێڵاوە، خەبات و نارەزایی خەڵکی چەوساوەش، هەمیشە وەلامێکی پڕاوپرە بەو میدیا درۆزنانەی هیچ ناکەن برەودان نەبێت بە وتی وتی حیزبی و ئەزموونەکەی دەسەڵات کە هەمان ئەزموونی چەوساندنەوەیە. وە هەروەک چۆن دامودەزگای ئەمنی، سەرکوتکردنیان کردووە بە پیشە وەک سەرچاوەی ڕزق، ئا بەو جۆرە، میدیاکانش گەمژەکردنی خەڵکیان کردووە بە پیشە وەک سەرچاوەی ڕزق، ئەوەشی دیکەن، شەڕە لەگەڵ فیکری شۆڕشگیری، ئەو فیکرە پرۆلیتاریەی شان بەشانی قەیرانە ئابووریەکان، گەڕاوەتەوە سەر شانۆی مێژوو.
بگەڕێرەوە بۆ سەر لاپەڕەی حیکمەت هەڵەبجەیی