هەر لە دەستبەسەراگرتنی حوکمی سیاسیەوە لە ئێران لەساڵی ۱۹۷۹ ەوە؛ لە لایەن دەستەیەکەوە لەژێر ناوی ئاین و مەزهەبدا، ئاین کرایە ڕەمزی دەوڵەت و دەوڵەتیش بە بەرگە ئاینییەکەی پیرۆز کرا، بە ئاستێک کە دەست بردن بۆ دەوڵەت، واتای دەستبردن بگەیەنێت بۆ پیرۆزیەکان، ئەو پیرۆزیانەی تەنها لە مەملەکەتی دەوڵەتدا، بەو شێوەیە زیندوو دەکرێنەوە.
بەڵام خودی ئەو دەوڵەتە خۆی، هەر لەو کاتەوە تا ئێستا، زیاتر دەیسەملێنێت کە گرنگ نیە دەسەڵاتی دەوڵەت، لەچ فۆڕمێکداو لەژێر چ بەرگێکی سیاسیدا خۆی حەشار دەدات. هەمیشە خەسڵەتی دەوڵەت، لە دەستەڵاتێکی ستەمکاردا خۆی ئەبینێت. مێژوویش بە درێژایی بوونی، هەموو شێوەو ڕەنگەکانی دەوڵەتی نیشانداوە، ئیتر ئەمە هەر لە دەوڵەتی ئاینی و پادشایەتی و کۆماری دیمکراسیی لیبرالی و پەرلەمانیەوە هەتا بە فۆرمە سیکۆلارەکەی دەگات. دەوڵەت لەهەر کوێیەکی ئەم جیهانەدا، هەر بەرهەمی هەمان ئەو پەیوەندیە ئابووریەیە کە هەروەک دەوڵەتی ئێران، بەرژەوەندیی ئابووریی دەستەوتاقمێک، کەمایەتیەک لە کۆمەڵ، دەسەپێنێت بەسەر زۆرینەیەکی ڕەشوڕووتدا. ئەمەیش لە سەردەمی سەرمایەدارییدا، تۆڕێکی جیهانی تێهەڵکێشی لێدروست بوو. وە ئێستا ئیتر، هەموو دەوڵەتان، لە بازاڕێکی جیهانیدا، پێکەوە، هاوبەشن لەبەڕێوەبردنی سیستەمێکی یەکگرتووی فراواندا کە سەرمایەداریی ڕێکخەری پەیوەندیەکانیەتی. لە هەر شوێنێکیش، ناوێکی گونجاوی بۆ دۆزراوەتەوە، لە ئەوروپاو ئەمریکا دیموکراسی و سیکۆلار، لەئێران و سعود ئاینی، لە کوردوستان کوردایەتی، لە سوریا نیشتمانی لە هەندێ ووڵاتیش سوشیالیستی. بەڵام هیچ جۆرە ناوێکیان لە جەوهەری دەوڵەتی نەگۆریوە. ئەوەتا لە هەموو وڵاتاندا بەبێ جیاوازیی، لە عێراق وەک ئێران، لە لوبنان وەک میسر، لە جەزائیر وەک شیلی، ناڕەایەتی و خۆپیشاندان و تەقینەوەی جەماوەریی، ڕووبەڕووی هەموو ئەم فۆرمانەی دەوڵەت بۆتەوە. ئەو تەقینەوانەیش لە هەموو شوێنێک، یەک سروشتی کۆمەڵایەتی نیشان دەدەن، دەرئەنجامی هەمان ئەو بارودۆخە ئابووریەشن کە هەژاری و بێکاری و گرانیی تێدا دادەکەوێت. دەسەڵاتی سیاسیی سەرمایە، لە هەموو شوێنێک، لە هەموو فۆرمێکدا، هەروەک حوکمێکی سەپێنراو، باڵی کێشاوە بەسەر هەموو کۆمەڵدا. ئامانجە مێژووییەکەی دەوڵەتی ئێرانیش، هەر هەمان ئامانجە ئەسڵیەکەی دەوڵەتی سیکۆلارە: چەوساندنەوەی مرۆڤ لە لایەن مرۆڤەوە! هەردووکیان پارێزەری موڵکدارێتیی تایبەتیین. هەردووکیان وەک یەک، بەبێ جیاوازیی، دوو بازرگانی نێو بازاڕی جیهانیین، بە کڕین و فرۆشتنەوە خەریکن، بازاڕی دروستکردن و ئاڵوگۆڕی هەموو جۆرە چەک و تەقەمەنیەکی وێرانکارن، پێکیشەوە، بە گۆڕینەوەی پەیوەندیی نێودەوڵەتی و پەیماننامەو گرێبەستی ئابووری و سیاسیەوە خەریکن، ئیتر ئەمە بەبێ سنوورێک لە نێوان ئاینی و سیکۆلاردا، ئەمریکا لەگەڵ ڕووسیا، ڕووسیا لەگەڵ ئێران، میسر لەگەڵ ئیسرائیل، هتد ....
هەر بەمجۆرە، دەوڵەت لە ڕێگای مێدیاو بانگەوازە سیکۆلارو ئاینیەکانیانەوە، هەرچی دەڵێن، ئەوە هیچ نیشان نادات، ڕووخساری سیاسی ئەم دەوڵەت و ئەویان نەبێت. ئێران وەک هەر دەوڵەتێکی تر، بوونی بەستراوە بە بازاڕێکی ئابووری و سیاسی جیهانیەوەو ناتوانێت لێی دابڕێت. وە وەک هەموو دەوڵەتانی تر، ئەمیش خاوەنی دەستگایەکی سەرکوتکارەو هێزو دەستەڵات لەڕێگای دەوڵەتەوە بەکار ئەهێنێ و هەموو نوێنەرانی دەوڵەتیش، خاوەنی سامانێکی بێئەندازەن. خامەنەئی وەک ڕەمزی باڵای ئاین و مەرجەعیەتی ئاینی و دەستەڵاتی ڕەهای دەوڵەت، بە یەکێک لە هەرە دەوڵەمەندەکانی جیهان ناوزەد ئەکرێت، وە هەموو دەسەڵاتێکیشی هەر بەناوی ئاینەوەیە، وەک هەموو دەستەڵاتێکی سەرکوتکاریش، درێژەی بە هەژار خستن و برسی کردن و داخستنی گرانی داوەو ملیۆنەها خەڵکی بە نەدارای یان لە زیندانەکاندا، داڕزاندووە. گرتن و لەسێدارەدان و داپڵۆسین و ڕاوودوونان، کاری سەرەکی ئەم دەسەڵاتە ئانییە بووە هەر لە سەرەتاوە، لەوەیش هیچ ئامانجێکی نەبووە سەپاندنی زۆرەملێی سەروەرێتی نەبێت بەسەر کۆمەڵگایەکی هەژارکەوتوودا. هەر خودی ئەو پەیوەندیەیش لە سەروەرێتی و ملکەچی، هۆکاری سەرەکیی کۆبوونەوەی ئەو ڕقە چینایەتیە ئەستوورەی جەماوەری چەوساوەیە کە لەم ڕۆژگارەماندا، چینێکی تووڕە، دێنێتەوە گۆڕەپانی خەبات، ئەمەیش وەک دەرئەنجامی ئەو بارودۆخە ئابووریە قەیراناویە بێچارانەی، دەوڵەتی ئێران بە دەستیەوە ئەناڵێنێ و بەردەوامیش بژێوی و گوزەرانی خەڵک دادەبەزێنێت بۆ ئاستی برسێتی. لە بەرامبەریشدا، کەس بۆی نیە جموجوڵێکی کۆمەڵایەتی ڕابگەیەنێت و سنووری یاساکانی ئەم دەوڵەتە شەریعەتمەدارە بشکێنێت. هەرچییش ڕوویداوەو ڕوودەدات، سەرجەمی، ڕەنگدانەوەی ئەو کارو کردەوانەی دەوڵەتن کە لە هەر شوێنێکی تر دەبینرێت: تورکیا، ئیسرائیل، سوریا، عێراق، بۆلیڤیا. ئەمەش ئەوەمان پێئەڵێت، دەستەڵات لە هەر بەرگێکدا بێت بەهەر ناونیشانێک بێت، هەر ئەو زوڵم و زۆرە ئەخولقێنێ کە سەرمایە دەیخوڵقێنێت، لە تاران لەژێر سێبەری ئایندا، لە پاریس لەژێر پەردەی دیموکراسیەتێکی تەواو سیکۆلاردا. لە هەردووکیشیاندا، هەر ڕقێکی ئەستووری جەماوەر دەبینین کە وەک دەرئەنجامی بەرزکردنەوەی نرخ سەریانهەڵداوە. ئەوەیش پێمان دەڵێت: سروشتی دەوڵەت، بە ناونان ناگۆڕدرێت، بە پیاوەکانی سەرتەخت ناگۆڕدرێت، دەوڵەت هەر دەوڵەتە، خەڵکییش هەر لە ئەزمونی ژیانیەوە، بەو سروشتە ئاشنا دەبێت. وە ئەگەر دەوڵەتانی تر بە پێچەوانەی دەستوورەکەی ئێرانەوە کە دەرگای حیزبایەتیەکی ئاشکرای داخستووە، هەر بەدەستور ڕێگایان دابێت بە گروپ و حیزب بەفەرمی، بەپێی یاساو دەستوری دەوڵەت کار بکەن، ئازادی حیزبی پراکتیزە بکەن، بەڵام ئەو ئازادیەیش بە یاسایەک سنووردار کراوەو ڕێنادات ئەو سنوورە بشکێنرێت. وە لە هیچ حاڵێکیاندا، یاسا ناتوانێت بەر بەو شەپۆلانە بگرێت کە هەر لە ناکاوێکدا، ڕووەو ئاسمان هەڵدەکشێن. ئەوەتا بە پێشچاومانەوە، سەرباری هەموو ترساندن و تۆقاندنێک، جەماوەری ئێران وەک هەورە بروسکەی ناکاو، بە شریخەیەک، هەمان ترس و دوودڵیی خستەوە دڵی دەسەڵاتداران. وە هەروەک چۆن دەوڵەت بەهۆی قەیرانەکانیەوە، ڕۆژ بەڕۆژ دەرەفەتی ژیانی قورس تر کردووە لەبەردەم هەژاران و بێکاراندا، ئا بەوجۆرە، هەژاران و بێکارانیش، ڕۆژ بەڕۆژ پەنگیان خواردۆتەوەو دواجار بە تەقینەوەیەک ئەو هەموو ئازارو ناڕەحەتیە دەردەبڕن کە ساڵەهایە گرفتاری بوون، ئەمەیش بەرامبەر دەستەڵاتێک کە هەموو مافێکی ئاساییشی لێ زەوت کردوون. بەردەوام بوون لە گەندەڵی و نائارامی و ناسەقامگیری و گرانی و هەژاری و دەستنەکەوتنی پێویستیە سەرەکیەکانی ژیان، جەماوەرێکی هەژار دەکات بەگژ ئاسمان و زەمینداو لەمپەڕ هەتا ئەوپەڕی گێتی، دەسەڵات ڕادەچڵەکێنێت و ڕایدەگەیەنێت ئەم چەرخە چەرخی تەقینەوەو ڕاپەڕینە جەماوەریەکانە؛ ڕۆژ بەڕۆژ مێژوو، تروسکایی هەموو ژیانێکی ئاسایی دەشارێتەوە. ئەوەی دەوڵەتان و دەستەڵاتداران ئەنجامیانداوە، هیچ نیە قەیران و برسێتی و هەژاری و گرانی و بێکاری نەبێت. وە هەر مێژوویش خەڵکی فێر دەکات کە لە هەموو وڵاتاندا، هەر ئەبێت جەماوەر خۆی بە هانای خۆیەوە بێت. هیچ لایەن و حیزبێک ناتوانن لەخەمی ئەو چینە هەژارە کەمکەنەوە یاخود چارەسەرێکی بۆ بدۆزنەوە. ئەوەیش ئاشکرایە، فراوان بوونی ئەو شەپۆلانەو تەنینەوەیان بەس نیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی دەوڵەت، بەڵک خۆڕێکخستن لە ئۆرگانێکی شۆڕشگێردا لەڕێگای دامەزراندنی کۆمیتە شۆڕشگیرە کارگەریەکانەوە، تاکە زامنی سەرکەوتن و ڕاماڵینی پۆخڵەواتی دەوڵەتە. گرنگی ئەم شەپۆلە شۆڕشگێریانەش لەوەدایە ئەو جەماوەرە بۆی دەرکەوت یەک دوژمن، یەک سەرکوتکار، یەک شەڕ هەیە، ئەویش شەڕی نێوان دەستەڵاتی دەوڵەت و جەماوەری برسیە نەک شەڕی سیاسی و حیزبی و مەزهەبی. ئەمە شەڕی ژیانی ملیۆنەها لەخەڵکە دژی دەستەڵاتی دەوڵەتی مشە خۆر. وە هەر ئەو یەک بون و یەک ڕیزیە، ئەو هۆشیاریە چینایەتیە، توانای یەکلایی کردنەوەی هەموو کێشەکانی هەیە کە هۆکارەکەی تەنها سیستمێکی چەوسێنەرە لە سیبەری دەوڵەتێکی مشەخۆردا .
